De vergrijzing in Nederland en hoe ons pensioen onder druk staat

De vergrijzing in Nederland – Hoe onze pensioenen onder druk komen te staan

Het pensioenstelsel als wankel kaartenhuis

Stel je een kaartenhuis voor, zorgvuldig opgebouwd door generaties. Elk kaartje stelt een werkende Nederlander voor, die met zijn of haar premies het huis stevig houdt. Maar wat gebeurt er als de basis steeds kleiner wordt, terwijl de bovenste lagen blijven groeien? Het kaartenhuis wankelt. Dit is precies wat er gaande is met ons pensioenstelsel. Nederland vergrijst in rap tempo. Steeds meer mensen bereiken de pensioenleeftijd, terwijl het aantal werkenden relatief kleiner wordt. Dit creëert een uitdagend evenwicht in een systeem dat leunt op solidariteit tussen generaties.

Het pensioenstelsel werkt nu zo dat jongeren premies inleggen waarmee ouderen hun pensioen ontvangen. Maar met een stijgende grijze druk – het aantal gepensioneerden tegenover werkenden – wordt het steeds moeilijker om dit model overeind te houden. De vraag is: hoelang kunnen we dit kaartenhuis stabiel houden zonder fundamentele veranderingen?

De cijfers achter de uitdaging

Om de uitdaging beter te begrijpen, kijken we naar de cijfers:

• In 2024 telt Nederland ruim 3,67 miljoen 65-plussers, oftewel 20,5% van de bevolking.
• De grijze druk – het aantal gepensioneerden ten opzichte van 20-64-jarigen – bedraagt nu 34,9%, een stijging tegenover eerdere jaren.
• Prognoses laten zien dat rond 2040 ongeveer een kwart van de bevolking 65-plus zal zijn.
• In 2050 loopt de grijze druk op richting 44%, wat betekent dat op elke gepensioneerde nog maar iets meer dan twee werkenden zijn.

Daarnaast blijkt dat ongeveer 765.000 werknemers geen pensioenregeling via hun werkgever hebben, wat betekent dat zij na pensionering volledig afhankelijk zijn van de AOW of individuele spaarpotten. Bij zelfstandigen is de situatie nog schrijnender: slechts 24% bouwt een substantieel pensioen op. Dit betekent dat voor een grote groep mensen het risico op een pensioengat toeneemt, met mogelijk financiële onzekerheid op latere leeftijd als gevolg.

Wetgeving en beleidsmaatregelen

De Nederlandse overheid heeft al enkele hervormingen doorgevoerd om de pensioenuitdagingen aan te pakken. De Wet toekomst pensioenen (WTP), die per 1 juli 2023 is ingegaan, heeft als doel een flexibeler en persoonlijker pensioenstelsel te creëren. De kernpunten van deze wet zijn:

• De overgang naar een premieovereenkomst in plaats van een uitkeringsregeling, waardoor pensioenen minder afhankelijk zijn van de rente en meer aansluiten op individuele keuzes.
• Persoonlijke pensioenpotten: Iedere werknemer krijgt inzicht in zijn of haar eigen gespaarde pensioenvermogen.
• Beter toegankelijke regelingen voor zzp’ers: Zelfstandigen krijgen meer mogelijkheden om fiscaal voordelig pensioen op te bouwen.
• Verandering in nabestaandenpensioen: Het nieuwe systeem zorgt ervoor dat nabestaandenpensioen eenvoudiger en transparanter wordt geregeld.

Deze hervormingen zijn een belangrijke stap, maar de vraag blijft of ze voldoende zijn om de groeiende druk op het pensioenstelsel op te vangen.

Praktijkvoorbeelden: Wat betekent dit voor jou?

Om de impact van de vergrijzing en de nieuwe pensioenwet tastbaar te maken, kijken we naar drie fictieve Nederlanders:

• Emma (25 jaar, starter in loondienst): Dankzij de WTP krijgt zij een persoonlijke pensioenpot, waardoor zij meer inzicht heeft in haar opgebouwde vermogen en flexibeler kan inspelen op veranderingen in haar carrière.
• Mark (40 jaar, zzp’er): Hij heeft nog nauwelijks pensioen opgebouwd, maar door de verbeterde regelingen voor zelfstandigen kan hij nu fiscaal voordelig beginnen met inleggen.
• Hans (60 jaar, bijna met pensioen): Hans merkt dat zijn pensioen minder gegarandeerd is dan bij oudere generaties, maar hij profiteert van de nieuwe keuzes in beleggingsopties binnen zijn pensioenfonds.

Deze veranderingen maken pensioenplanning persoonlijker en transparanter, maar vergen ook dat individuen zich beter verdiepen in hun opties.

Internationale vergelijking: hoe doen andere landen het?

Nederland staat bekend om een sterk pensioenstelsel, maar andere landen bieden interessante lessen:

• Denemarken: Al vroeg overgestapt naar een individueel pensioenstelsel met collectieve elementen, wat zorgt voor een stabiel en flexibel systeem.
• Zweden: Een systeem waarin de pensioenpolitiek grotendeels is gedepolitiseerd. Pensioenen passen zich automatisch aan economische ontwikkelingen aan, waardoor minder politieke inmenging nodig is.
• Duitsland: Kampend met uitdagingen omdat veel werkenden geen aanvullend pensioen hebben. Hervormingen zoals een aandelenfonds worden overwogen om het systeem te versterken.
• Verenigde Staten: Veel Amerikanen bouwen geen pensioen op via de werkgever. Initiatieven zoals auto-enrollment proberen dit te verbeteren, geïnspireerd door het Britse systeem dat de pensioenopbouw in de private sector heeft verdubbeld.

Mogelijke oplossingen

Wat kunnen we doen om de druk op ons pensioenstelsel te verminderen? Hier zijn enkele concrete oplossingen:

1. Pensioenleeftijd koppelen aan levensverwachting
   • Nederland doet dit al deels, maar zou dit nog flexibeler kunnen maken, zoals in Zweden.
2. Meer mogelijkheden voor individueel pensioenbeheer
   • Door digitalisering en AI kunnen gepersonaliseerde pensioenplannen beter afgestemd worden op individuele behoeften.
3. Breder pensioenbewustzijn en deelname stimuleren
   • Meer verplichte opbouw voor zzp'ers en flexwerkers kan helpen pensioengaten te dichten.
4. Duurzaam investeren om rendementen te verhogen
   • Pensioenfondsen kunnen profiteren van duurzame beleggingen die op lange termijn stabiele rendementen opleveren.
5. Betere communicatie over pensioenkeuzes
   • Werkgevers en pensioenfondsen kunnen gebruik maken van digitale tools om werknemers beter inzicht te geven in hun toekomstige financiële situatie.

Dus wat is de kern?

De vergrijzing stelt ons pensioenstelsel voor grote uitdagingen, maar met tijdige hervormingen en innovatieve oplossingen kunnen we het systeem toekomstbestendig maken. De Wet toekomst pensioenen is een stap in de goede richting, maar er is meer nodig om de groeiende pensioengaten te dichten en jongere generaties vertrouwen te geven in hun financiële toekomst.

Kern van het probleem: Vergrijzing zorgt voor een steeds kleinere groep werkenden per gepensioneerde.

Belangrijkste cijfers: Grijze druk stijgt naar 44% in 2050, en 765.000 werknemers bouwen geen pensioen op.

Voornaamste oplossingen:

• Meer flexibiliteit in pensioenleeftijd
• Breder pensioenbewustzijn
• Betere communicatie en gepersonaliseerd pensioenbeheer

Als er een ding is dat we willen meegeven van deze blog, dan is dit het volgende: check je pensioen via MijnPensioenoverzicht.nl, bespreek je opbouw met je werkgever en overweeg aanvullende opties zoals beleggen. Hoe eerder je inzicht hebt, hoe beter je je financiële toekomst kunt plannen. Het kaartenhuis kan blijven staan, maar we moeten de fundering verstevigen voordat de wind het omver blaast.

‍